Άγις Στίνας, «ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-ΟΠΛΑ»

Το άρθρο που ακολουθεί το είχα γράψει πριν λίγα χρόνια για να δημοσιευτεί ως βιβλιοκριτική σε περιοδικό. Τελικά δε δημοσιεύτηκε ποτέ, οπότε το παρουσιάζω σήμερα εδώ. Η αλήθεια είναι ότι η έκταση του άρθρου είναι πολύ περιορισμένη. Αν έγραφα τίποτα για το μπλογκ χωρίς τους χωρικούς περιορισμούς που επιβάλλει το περιοδικό θα ήμουν πολύ πιο αναλυτικός. Προς το παρόν θα περιοριστώ στο να δώσω στο τέλος ένα λινκ τόσο για το ίδιο το βιβλίο όσο και για έναν σχολιασμό αποσπασμάτων του. Είναι αλήθεια επίσης πως το ύφος παραείναι επιεικές και νηφάλιο, αν το έγραφα σήμερα αμφιβάλλω αν κατάφερνα να κρατήσω την ψυχραιμία μου με τα ψέμματα που αραδιάζει ο Στίνας! Ιδού:

Άγις Στίνας
ΕΑΜ – ΕΛΑΣ – ΟΠΛΑ
Εκδόσεις Διεθνής Βιβλιοθήκη

Ο Άγις Στίνας (ψευδώνυμο του Σπύρου Πρίφτη) υπήρξε μέλος του ΚΚΕ μέχρι το 1932. Στη συνέχεια πέρασε στον Αρχειομαρξισμό, που ήταν η κύρια έκφραση του τροτσκισμού στην Ελλάδα. Μέχρι το 1947 υπήρξε μέλος της 4ης διεθνούς, για να καταλήξει αργότερα στον αναρχισμό. Το βιβλίο του, «ΕΑΜ – ΕΛΑΣ – ΟΠΛΑ», είναι μεν ιστορικού περιεχομένου, θα λέγαμε όμως ότι είναι πρωτίστως πολιτικό, μιας και αποτελεί έκθεση των πολιτικών απόψεων και εκτιμήσεων του συγγραφέα για την περίοδο της τριπλής κατοχής στην Ελλάδα.

Όλη η πολιτική τοποθέτηση του Στίνα ξεκινάει από μια ανάλυση, η οποία προκύπτει από τη λανθασμένη ανάγνωση και τη μηχανιστική μεταφορά της λενινιστικής αντίληψης για τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο στις διαφορετικές συνθήκες του Β’ Π.Π. και συγκεκριμένα στην κατεχόμενη Ελλάδα. Για το Στίνα η αντιστασιακή δράση ισοδυναμούσε με συμμετοχή και συνέχιση του πολέμου, επομένως ήταν καταδικαστέα. Οι αντιστασιακές πράξεις των ανταρτών ενάντια στα στρατεύματα κατοχής χαρακτηρίζονται ως «εθνικιστικές». Το καθήκον του κινήματος, που προκύπτει απ’ την ανάλυση αυτή, δεν ήταν ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας, αλλά η συμφιλίωση του ελληνικού λαού με τους γερμανούς φαντάρους, ώστε αμφότεροι ενωμένοι να στρέψουν τα όπλα τους ενάντια στις «δικές τους» αστικές τάξεις.

Η λενινιστική – τριτοδιεθνιστική αντίληψη όριζε το χαρακτήρα της επανάστασης σε χώρες εθνικά υπόδουλες ή εξαρτημένες ως εθνικοαπελευθερωτικό / αντιιμπεριαλιστικό. Αυτό, όμως, είναι το λιγότερο. Η ίδια η ιστορία απέδειξε το στρεβλό των απόψεων αυτών, και αυτός ήταν ο κύριος λόγος που τόσο η «τάση Στίνα», όσο και συνολικά οι τροτσκιστές στην Ελλάδα συρρικνώθηκαν σχεδόν μέχρι εξαφανίσεως τη δεκαετία του ’40.

Ο Στίνας, όμως, δε μένει εκεί. Για να στηρίξει ιστορικά και βάσει γεγονότων τις απόψεις του αυτές, ξεκινάει από την «όχι και τόσο σοβαρή» αντίσταση του ΕΑΜ ενάντια στον κατακτητή (την οποία κατά τα άλλα κατακρίνει εν γένει) για να καταλήξει στην αγκαλιά μυθευμάτων και παραχαράξεων που κοσμούσαν για δεκαετίες το ιδεολογικό οπλοστάσιο του μετεμφυλιακού κράτους της δεξιάς.

Από την αρχή κιόλας του βιβλίου, για να δικαιολογήσει και τη δική του στάση, προβάλλει την υποτιθέμενη παντοδυναμία του κατακτητή: «από την πρώτη μέρα της εισβολής γίνεται φανερό εκείνο που ήταν από πολύ πριν γνωστό, ότι κάθε αντίσταση στον εισβολέα ήταν μάταιη». Η αντίσταση, όμως, κατά το Στίνα, δεν ήταν μόνο «αδύνατη». Ήταν αχρείαστη και επιζήμια. Το βιβλίο επικαλείται περιστατικά της εποχής για να αποδείξει την (όχι και τόσο… πρωτότυπη) άποψη, ότι για τις εκτελέσεις και τα αντίποινα των δυνάμεων κατοχής ευθύνονται οι αντιστασιακές πράξεις!

Πώς λοιπόν το ΕΑΜικό κίνημα κατάφερε να συσπειρώσει στις γραμμές του την πλειοψηφία του ελληνικού λαού; Πώς ο ΕΛΑΣ κατάφερε να γίνει ο μεγαλύτερος εθελοντικός στρατός στην ελληνική ιστορία και από τους μεγαλύτερους στην κατεχόμενη Ευρώπη; Στις αιτίες των γεγονότων ο Στίνας δεν έχει απάντηση. Έχει απάντηση, όμως, όσον αφορά τους σκοπούς: «ο σκοπός του ΚΚΕ ήταν να καταλάβει την εξουσία όταν θα έφευγαν οι Γερμανοί». Βάσει αυτής της γραμμής ανάλυσης των γεγονότων δεν είναι αξιοπερίεργο το πώς φτάνει να αναπαράγει τις προβοκάτσιες και τα ψεύδη της μοναρχοφασιστικής παράταξης: τα δεκεμβριανά, για παράδειγμα, παρουσιάζονται, λίγο πολύ, ως μια πραξικοπηματική προσπάθεια του ΕΑΜ για κατάληψη της εξουσίας, στο οποίο μάλιστα χρεώνονται «σφαγιασμοί χιλιάδων αθώων» κτλ.

Τα παραπάνω είναι ένα μικρό μόνο δείγμα της ιστορικής πλευράς του βιβλίου. Δεν είναι στους σκοπούς αυτού του άρθρου, κι ούτε το επιτρέπει η έκταση του περιοδικού, η ιστορική αντιπαράθεση επί των παραπάνω ζητημάτων. Η απλή εξέταση των βασικών ιστορικών δεδομένων ανατρέπει τις περισσότερες από τις απόψεις αυτές.

Ο Στίνας δε μιλάει ως μέρος της λύσης του προβλήματος που άκουγε στο όνομα «κατοχή», αλλά ως απών, και μάλιστα μαχητικά απών. Δεν διακήρυττε την προσέγγιση των στρατιωτών του κατακτητή σε συνδυασμό με την αντίσταση, αλλά το πρώτο μόνο. Και αυτό σε συνθήκες που όλα «έδειχναν» προς την αντίθεση κατεύθυνση για το επαναστατικό κίνημα, σε μια υπόθεση που συνεπήρε ολόκληρο τον ελληνικό λαό, και μάλιστα την μεγάλη του πλειοψηφία στο πλευρό των κομμουνιστών.

Κάνοντας την αυτοκριτική της η τροτσκιστική «Ομάδα Κομμουνιστών» το 1946 διαπιστώνει ότι οι, ακόμα και τεχνητές, αντιθέσεις του αρχειομαρξισμού με το ΚΚΕ τον οδήγησε να γίνει «φορέας αντιλήψεων και επιδράσεων αστικής αντιδραστικής νοοτροπίας και κριτικής». Το βιβλίο του Στίνα αξίζει να διαβαστεί κριτικά και να βγουν τα απαραίτητα πολιτικά και ιστορικά συμπεράσματα για το σήμερα. Σε καιρούς αντικομμουνιστικών μνημονίων δεν είναι λίγες οι φορές που πλασάρονται ιστορικές, πολιτικές, ιδεολογικές αντιλήψεις με αριστερό περιτύλιγμα, όχι όμως και τόσο αριστερό περιεχόμενο…

* Ολόκληρο το βιβλίο σε text: http://stinas.vrahokipos.net/texts/eam_elas_opla.htm και σε pdf: http://www.scribd.com/doc/11837465/-

* «Α. Στίνας: μια ζωή κάτω από τη σημαία της συκοφαντίας». Σχολιασμός επιλεγμένων αποσπασμάτων σε κείμενο που αλιεύτηκε από το indymedia: http://stinas.vrahokipos.net/texts/eam_elas_opla_answer.htm